Malarstwo olejne to nieśmiertelna technika malarska. Jest żywa od setek lat i pobędzie z nami jeszcze trochę. Za sprawą swoich wyjątkowych właściwości, takich jak długie czas schnięcia, bogactwo kolorystyki czy plastyczność, farby olejne pozwalają na tworzenie niezwykle wyrazistych i trwałych obrazów. W niniejszym artykule przedstawimy podstawowe informacje na temat technik malarstwa olejnego, rodzajów pędzli, farb i podobrazi, aby pomóc osobom początkującym w zrozumieniu i opanowaniu tej dziedziny. Malarstwo olejne od podstaw to pierwsze słowa o malarstwie, wstęp do zarysu szkicu wprowadzenia.
Techniki malarstwa olejnego
Alla prima
Technika „alla prima” polega na malowaniu „na mokro na mokro”, czyli nakładaniu nowych warstw farby, zanim poprzednie zdążyły wyschnąć. Pozwala to na uzyskanie świeżości i spontaniczności, a jednocześnie sprawia, że kolory mieszają się na płótnie, tworząc interesujące przejścia tonalne. Przykładem zastosowania tej techniki jest słynne „Słoneczniki” Vincenta van Gogha.
Glazing
„Glazing” to technika polegająca na nakładaniu cienkich, przezroczystych warstw farby na wcześniej wyschnięte partie obrazu. Dzięki temu można uzyskać głębię kolorystyczną, a także wyrafinowane efekty świetlne. „Dama z gronostajem” Leonarda da Vinci to doskonały przykład wykorzystania techniki glazing.
Impast
„Impast” to technika, w której grubo nakładana farba tworzy na powierzchni płótna wyraźne faktury i relief. Efekt ten można uzyskać, używając zarówno pędzla, jak i szpachli malarskiej. Obrazy Rembrandta, zwłaszcza jego autoportrety, obfitują w zastosowanie techniki impast.
Rodzaje pędzli do malarstwa olejnego
Wybór odpowiedniego pędzla jest kluczowy dla osiągnięcia zamierzonych efektów w malarstwie olejnym. Pędzle różnią się zarówno materiałem, z jakiego wykonane są włosie, jak i kształtem oraz rozmiarem.
Pędzle z włosiem naturalnym
Naturalne pędzle wykonane są z włosia zwierząt, takich jak bawół, kuna, wiewiórka czy świnka. Włosie naturalne jest elastyczne, a jednocześnie miękkie i sprężyste, co pozwala na płynne i precyzyjne nanoszenie farby.
Pędzle syntetyczne
Pędzle syntetyczne wykonane są z włókien takich jak nylon czy poliester. Są one tańszą alternatywą dla pędzli z włosiem naturalnym, a jednocześnie cechują się dużą trwałością i odpornością na działanie farb olejnych.
Kształty pędzli
Pędzle do malarstwa olejnego występują w różnych kształtach, które wpływają na sposób nakładania farby i uzyskiwane efekty:
- Płaskie – doskonale nadają się do wypełniania dużych powierzchni farbą, a także do tworzenia ostrych krawędzi i linii.
- Okrągłe – pozwalają na tworzenie precyzyjnych detali, a także na malowanie delikatnych linii i konturów.
- Filbert – o zaokrąglonym kształcie, idealne do tworzenia miękkich przejść kolorystycznych oraz efektów sfumato.
- Wachlarzowe – stosowane do mieszania kolorów na płótnie, uzyskiwania subtelnego efektu mgiełki czy tworzenia struktur traw i drzew.
Farby olejne
Farby olejne składają się z pigmentu oraz nośnika, którym zwykle jest olej lniany lub makowy. Ich konsystencja i właściwości zależą od proporcji tych składników oraz użytego rodzaju pigmentu.
Farby olejne w tubkach
Gotowe farby olejne dostępne są w tubkach i oferują szeroką gamę kolorystyczną. Warto zwrócić uwagę na jakość farby – profesjonalne farby mają wyższą koncentrację pigmentu i lepszą żywotność koloru.
Farby olejne własnej produkcji
To zadanie dla ambitnych ale też ciekawa zabawa – poznać pigmenty, techniki ich mieszania to jak stac się bohaterem książki Pachnidło – tylko nie koniecznie tak ponuro skończyć. Alternatywą dla gotowych farb są farby olejne własnej produkcji. Można je wykonać, mieszając pigmenty z olejem lnianym lub makowym. Przygotowanie własnych farb pozwala na większą kontrolę nad ich konsystencją, kryciem i efektami.
Podobrazia
Podobrazie to powierzchnie, na których tworzone są obrazy olejne. Najpopularniejszym materiałem jest płótno, jednak malarze korzystają również z innych podłoży, takich jak drewno czy karton.
Płótno
Płótno do malarstwa olejnego może być wykonane z lnu, bawełny lub mieszanek tych włókien. Płótna różnią się gęstością tkaniny oraz rodzajem preparowania – ważne jest, aby podobrazie było odpowiednio zaimpregnowane, aby farba olejna nie wnikała w strukturę materiału. Musi jednak z nim chociaż trochę pracować.
Podłoża drewniane
Drewniane podobrazia takie jak deski czy sklejka, są trwalsze niż płótna i oferują sztywną powierzchnię do malowania. Przed nałożeniem farby olejnej na drewno, należy je odpowiednio zabezpieczyć i zagruntować.
Karton
Karton malarski to kolejna opcja dla malarzy olejnych, zwłaszcza na etapie szkiców czy ćwiczeń. Choć nie jest tak trwały jak płótno czy drewno, jest stosunkowo tani i łatwo dostępny.
Przygotowanie podobrazia
Zanim rozpoczniemy malowanie, należy odpowiednio przygotować blejtram:
- Zagruntowanie – nałożenie na podłoże warstwy gruntowej (gesso), która zapobiega przenikaniu oleju do materiału, a także poprawia przyczepność farby.
- Naciągnięcie płótna – jeśli malujemy na płótnie, warto je naciągnąć na ramę, co zapewni równe napięcie materiału i ułatwi malowanie.
- Szkic – zarysowanie kompozycji na podobrazie ołówkiem lub cienką warstwą farby, co pomoże w dalszym planowaniu obrazu.
Podsumowanie
Malarstwo olejne to niezwykle bogata i różnorodna dziedzina sztuki, która pozwala na tworzenie obrazów o niezrównanej kolorystyce, głębi i trwałości. Aby osiągnąć satysfakcjonujące efekty, warto poznać podstawowe techniki malarskie, rodzaje pędzli, farb i podobrazi, a także nauczyć się prawidłowo przygotowywać materiały do pracy. Opanowanie tych umiejętności pozwoli początkującym malarzom na rozwijanie własnego stylu i eksperymentowanie z różnorodnymi efektami, które oferuje malarstwo olejne.